Szykuje się nowa opłata - od opakowań

Rozmowa z Jarosławem Knopem, właścicielem firmy AD-EKO, ekspertem w zakresie ochrony środowiska, prowadzącym szkolenia dla przedsiębiorców z obszaru MŚP, organizowane przez ośrodek Enterprise Europe Network przy Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie.

Jak wynika z danych GUS, masa zebranych w Polsce w 2020 roku odpadów komunalnych wyniosła ponad 13 mln ton i była o blisko 3 proc. większa niż w roku poprzednim. W okresie tym odnotowano także wzrost poziomu selektywnej zbiórki. Wraz z rosnącą ilością odpadów rośnie znaczenie gospodarki nimi. 

Rzeczywiście, liczba odpadów komunalnych wzrasta, a wraz z nią wzrasta także liczba odpadów opakowaniowych. Widać to również po stronie producentów i importerów opakowań, którzy notują wzrost sprzedaży. Na pewno jest to związane także z tym, że jesteśmy w okresie pandemii. Dużo więcej towarów sprzedaje się poprzez Iinternet, wysyłkowo, więc dochodzą dodatkowe opakowania, których wcześniej nie było. Temat odpadów i opakowań gwałtownie się rozwija i ten trend zostanie utrzymany.   

To skutkuje szeregiem uregulowań prawnych, dotyczących przedsiębiorców, począwszy od rejestru podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami, który Polska wprowadziła w styczniu 2018 roku, dostosowując się do dyrektyw unijnych. Kto jest objęty obowiązkiem rejestracji? 

Są nim objęci zarówno wytwórcy odpadów zobowiązani do prowadzenia ich ewidencji, jak również wprowadzający na rynek pojazdy i takie produkty jak: opony, oleje i preparaty smarowe, baterie, sprzęt elektryczny i elektroniczny, wszystkie wymienione przez ustawodawcę. Bardzo często zapomina się o tym, że wpis do rejestru obowiązuje także przedsiębiorców, nierzadko małe firmy, które wprowadzają na rynek krajowy produkty w opakowaniach, bądź same opakowania – wytwarzają je, importują, dokonujący wewnątrzwspólnotowego nabycia lub dostawy opakowań. 

Czy ten obowiązek dotyczy wszystkich? Także mikroprzedsiębiorców?

Wielkość przedsiębiorstwa nie ma znaczenia. Jeśli ktoś prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i wytwarza jakikolwiek towar, pakuje go i w tym opakowaniu wprowadza do obrotu, jest zobowiązany do wpisania się do rejestru. 

Jakie jeszcze obowiązki związane z opakowaniami ciążą na przedsiębiorcach? 

Jest ich wiele. Dotyczą np. oznaczania opakowań czy ograniczania ich ilości - opakowania wprowadzane na rynek nie powinny być przewymiarowane, ale możliwie jak najmniejsze. Należy także ograniczać negatywne oddziaływanie na środowisko substancji stosowanych do wytwarzania opakowań oraz wytwarzanych odpadów opakowaniowych. Przedsiębiorcy często nie stosują się do tych wymogów, jednak firmy, które świadomie kształtują swoją politykę, w tym także politykę ekologiczną, ograniczają negatywne oddziaływanie na środowisko w każdym wymiarze, zarówno opakowań, jak i wprowadzania niepotrzebnie substancji do atmosfery czy generowania dużych ilości odpadów. 

Obowiązek odzysku i recyclingu opakowań jest ustawowy.

Każdy, kto wprowadza na polski rynek produkty w opakowaniach, mam tu na myśli zarówno importera, jak i producenta, jest zobowiązany do zapewnienia odzysku, w tym recyclingu, powstających z tego tytułu odpadów. To nie oznacza, że musi zebrać odpady opakowaniowe z opakowań, które wprowadził na rynek, co byłoby przecież niemożliwe. Opakowanie staje się własnością kupującego. Firmy natomiast mają zapewnić odpowiedni poziom odzysku odpadów opakowaniowych takiego samego rodzaju jak odpady powstałe z opakowań wprowadzonych przez nich na rynek. Mogą to robić samodzielnie lub nawiązać współpracę z organizacjami odzysku opakowań, które w ich imieniu dokonałyby takiego recyclingu. Jeśli przedsiębiorca takiego odzysku opakowań nie przeprowadzi w danym roku, powinien naliczyć opłatę produktową i wnieść ją na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego, czyli ponieść opłatę z tytułu niezrealizowania obowiązków. 

Wprowadzanie na rynek produktów w opakowaniach oznacza także konieczność ewidencji i raportowania.

Wprowadzający na rynek opakowania i produkty w opakowaniach ma obowiązek prowadzić ewidencję ilości i rodzajów opakowań sprzedanych w Polsce, czy przywożonych zza granicy, czy wywożonych za granicę. Składa także roczne sprawozdania w tym zakresie. Sporządza je w systemie BDO (Baza Danych Odpadowych, którą prowadzi Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy). Termin co roku jest do 15 marca - sprawozdanie za 2021 rok trzeba złożyć do 15 marca 2022 roku. Gdy wprowadza się tych opakowań więcej niż 1 tonę w ciągu roku, a nie osiągnęło się określonych poziomów recyclingu i odzysku tych opakowań, wówczas trzeba naliczyć opłatę produktową. Jeśli ktoś te poziomy osiągnął, to składa jedynie sprawozdanie i nic nie płaci. Możliwe jest zwolnienie z opłaty mikro i małych przedsiębiorców – podmioty, które w ciągu roku wprowadzą poniżej 1 tony wszystkich rodzajów opakowań do obrotu, mogą skorzystać z pomocy de minimis, wnioskując o nią do urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na siedzibę przedsiębiorstwa. Ważne, by nie przekroczyć limitu tysiąca kilogramów i złożyć sprawozdanie do 15 marca. Chciałbym jeszcze zwrócić uwagę, że firmy zarejestrowane w BDO mają możliwość prowadzenia ewidencji odpadów, także opakowaniowych, ale nie mają możliwości prowadzenia ewidencji samych opakowań. Taką ewidencję przedsiębiorca musi tworzyć we własnym zakresie, w wersji elektronicznej lub papierowej.  
Obowiązków jest sporo, a będzie jeszcze więcej?

W 2023 roku wejdą nowe przepisy – ustawa o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw. To projekt, który udostępniono w dniu 5 sierpnia 2021 r. (nr w wykazie prac UC81), więc nie możemy z całą pewnością mówić o zakresie nowych obowiązków i szczegółach uregulowań, ale wiemy już, że poza dotychczasową opłatą produktową, zostanie wprowadzona tzw. opłata opakowaniowa. Będzie ona dotyczyć opakowań, które są wprowadzone do obrotu, przeznaczone dla gospodarstw domowych. To będzie kolejny koszt, który pojawi się po stronie przedsiębiorców i najpewniej zostanie przerzucany na klientów, powodując wzrost cen w sklepach. Opłata opakowaniowa ma być naliczana dla wszystkich rodzajów opakowań, wg stawki za kilogram opakowania. W projekcie maksymalna stawka wynosi 2 zł za kg. Jest zatem bardzo wysoka, aczkolwiek przetwórcy tworzyw sztucznych już wnoszą, że jednak zbyt niska i powinna być nawet dwukrotnie wyższa. Nie wiemy więc, w jakiej wysokości zostanie ona zapisana do ustawy, a potem do rozporządzenia. To dodatkowy obowiązek i opłata, od którego ustawodawca nie przewiduje żadnych zwolnień. Co więcej, przedsiębiorca będzie musiał osobno prowadzić ewidencję opakowań przeznaczonych dla gospodarstw domowych, oprócz ewidencji opakowań dla nich nieprzeznaczonych. Na podstawie nowej ewidencji firmy, które wprowadzają do obrotu opakowania, będą musiały do 15 dnia każdego miesiąca naliczyć opłatę opakowaniową za miesiąc poprzedni i wnieść ją na rachunek urzędu marszałkowskiego. Będzie podobnie jak z ZUS-em, comiesięczna płatność. 

Między innymi o tym mówił Pan podczas szkolenia, które dla małych i średnich przedsiębiorców zorganizował ośrodek Enterprise Europe Network przy Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie. O co najczęściej pytają uczestniczy takich szkoleń i co sprawia firmom największą trudność w dostosowywaniu się do przepisów związanych z opakowaniami?

Więksi przedsiębiorcy, zatrudniający lepiej w tym celu wykwalifikowaną kadrę, mający więcej pieniędzy na szkolenia i doinformowanie pracowników, z nowymi przepisami radzą sobie dobrze. Kłopot mają natomiast mniejsze firmy, które. C często ich nie znają, nie rozumieją stawianych im wymogów. Mylą im się opakowania wprowadzane na rynek z odpadami opakowaniowymi. Czasami, w dobrej wierze, przygotowują błędne sprawozdania. Bardzo częsty jest także niewłaściwie dokonany wpis do rejestru. Przedsiębiorca, który wprowadza na rynek produkty w opakowaniach powinien być wpisany do rejestru, do BDO, także jako wprowadzający produkty w opakowaniach czy opakowania. Czasem firmy nie oznaczają się w ten sposób i nie dopełniają tego obowiązku. Przepisy trzeba znać. Jeśli nie ma możliwości, by zapoznać się z nimi we własnym zakresie, trzeba szukać innych źródeł, firm szkoleniowych, czy zajmujących się doradztwem, lub pytać i korzystać z pomocy pracowników urzędu marszałkowskiego. 


Jarosław Knop - mgr inż. kierunku Inżynieria Środowiska Politechniki Częstochowskiej. Absolwent Studiów Podyplomowych kierunku Retoryka Uniwersytetu Jagiellońskiego. Konsultant, doradca zarówno małych i średnich przedsiębiorstw, jak i dużych obiektów przemysłowych. Praktyk z ponad dwudziestoletnim doświadczeniem, zajmujący się wspieraniem przedsiębiorców w realizacji obowiązków środowiskowych. Trener prowadzący szkolenia w zakresie przepisów dotyczących ochrony środowiska. Właściciel firmy doradczo-szkoleniowej AD-EKO.