Jerzy Tomala / Pół Sety - malarstwo, rysunek

Pierwszy raz zobaczyłem Jerzego w Toruniu, kiedy zjawił się z kaskiem motocyklowym w ręku, aby przekazać pozdrowienia od Mariana Stelmasika. Nieodłączny towarzysz Kazimierza Babkiewicza, równie nieporównywalnego enfant terrible. Dlaczego ci dwaj dadaiści nie stali się Sol LeWittami polskiej awangardy XX wieku? Widocznie wszystkie miejsca na tym świeczniku były już zajęte. Jerzy Tomala obronił dyplom w bardzo konserwatywnej - jak na jego gust - pracowni profesora Mieczysława Wiśniewskiego, toruńskiego malarza materii. Gdy pod koniec lat siedemdziesiątych spotkaliśmy się w Rzeszowie, wiedziałem, że dzieje się coś niedobrego. Nie widziałem w tym mieście perspektyw dla Jerzego. Jakby zaprzęgano do pługa pełnokrwistego araba. On jednak wbrew okolicznościom trwał przy swoim. Uczestniczył w życiu artystycznym, ale jego propozycje spotykały się z niezrozumieniem (Wytęż wzrok ...) i brakiem akceptacji (Picasso Wanted). Korygował swoje zamiary, selekcjonował pomysły, zaopatrywał je w marketingowe opakowania (rysunki z kawiarni Domu Sztuki Wernisaż).

Choć nie pytałem, to jednak jestem przekonany, że działania Jerzego z lat 1990-2000, pozornie nie mające nic wspólnego ze sztuką, były przez niego traktowane jako działania artystyczne. Towarzyszył im specyficzny dowcip, odmiana estetycznego humoru Duchampa lub Schwittersa.

Fotografia i film stanowią wielką pasję plastyczną Jerzego Tomali, choć nigdy nie pretendował do statusu profesjonalnego artysty fotografika. W latach 1979 - 1982 w ramach działalności rzeszowskiego klubu „Oset" nakręcił kilkanaście filmów. Każdy z nich, choćby Lutcza środek, jest unikalnym artystycznym dokumentem o socjologicznej dosłowności. Podobno taśmy wszystkich nakręconych przez niego filmów zaginęły podczas remontu rzeszowskiego WDK, ale paradoksalnie - wiele z nich można jeszcze obejrzeć na YouTube.*

Kolejną jego pasją stało się ksero. Cudowny wynalazek pozwalający powielać obrazy w nieskończoność, zwielokrotniać je i przekształcać. Będąc prezesem rzeszowskiego Okręgu ZPAP samodzielnie redagował i wydawał pismo związkowe, kontynuację historycznego tytułu Sztuka i Życie.

Wreszcie nastąpił moment, który musiał nastąpić. Jerzy Tomala przeprosił się z malarstwem abstrakcyjnym. Przestrzeń bezwymiarowa to zarówno tytuł jego rozprawy doktorskiej, jak i temat obrazów**, które stały się punktem wyjścia do kolejnego etapu poszukiwań malarskich. Od tego czasu powstało ponad dwieście pięćdziesiąt obrazów eksponowanych na wystawach Malarstwo do kwadratu. Choć wspólnie zwiedzali toruńskie galerie i wystawy malarstwa, to Jerzy Tomala zaprzecza jakoby istniał związek między jego abstrakcją a obrazami Stefana Kościeleckiego. Osobiście jestem odmiennego zdania, co oczywiście nie pomniejsza oceny abstrakcyjnych obrazów Jerzego Tomali. Reprezentują one rzeczywiste osiągnięcia, syntezę malarskiego wizualizmu, choć lepiej byłoby zaliczyć je do tak zwanego „pomalarstwa". Należałoby zresztą zastanowić się, czy przysługuje im ontologiczny status obrazu sztalugowego. Tym bardziej, że równolegle Jerzy Tomala uprawia malarstwo... jako malarstwo. Jego „staroświeckie" - i doskonałe w swojej staroświecczyźnie - obrazy sztalugowe inspirowane konkretnym krajobrazem, niby w zwierciadle paradoksu ukazują jak bardzo wysmakowane i wyrafinowane - właśnie pod względem malarskim - są jego Obrazy z cyklu oraz te z wystaw Malarstwo do kwadratu. Jak widać malarski i kolorystyczny genotyp Jerzego trzyma się mocno i nie poddaje się zalecanej obecnie dekonstrukcji.

Jacek Kawałek

* Np.: Laf story, Dubbing, Późnajesień, Rolnicze rozmowy, PERFO i inne.

** Seria: Obraz z cyklu oraz Obraz z cyklu Il.

---------------------------------------------

Jerzy Tomala - urodzony w 1951 r. Studia na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Dyplom w 1975 w pracowni prof. Mieczysława Wiśniewskiego.

Udział w ponad 140 wystawach zbiorowych w kraju i za granicą (m.in. Francja, Węgry, USA, Grecja, Słowacja, Hiszpania). Najważniejsze: Jeune Peinture -Jeune Expression'82, Paryż 1982; A Quarter of Century, Tulon 1987; Tapyba, Grafika, Skulptura, Wilno 2011; 38. Biennale Malarstwa "Bielska Jesień", Bielsko-Biała 2007; IX, X. XII, XIII i XIV; Międzynarodowy Jesienny Salon Sztuki, Ostrowiec Świętokrzyski 2008, 2010, 2014, 2016 i 2019; Quadro Art, II i III Międzynarodowe Biennale Obrazu, Łódź 2009 i 2011 [Grand Prix], 2014; 23., 24. i 25. Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego, Szczecin

2010, 2012 i 2016; Kontrasty - Energia dla życia, EXPO 2015, Mediolan, Włochy; Chorwacja po chorwacku i po polsku, BWA Rzeszów, 2021.

Około 40 wystaw indywidualnych, m.in.: Malarstwo, Galeria Fakt, Nowy Wiśnicz 1977; Obrazy z cyklu, Galeria FORUM, Toruń 2005. Od 2008 r. 23 wystawy pt. Malarstwo do kwadratu (m.in.: Rzeszów, Kraków, Lwów, Medzilaborce, Toruń, Łuków, Siedlce, Szczecin, Presov, Dębica, Chełm).

Autor kilku artykułów naukowych, trzech haseł w Encyklopedii Rzeszowa i około 40 biogramów w Słowniku biograficznym twórców oświaty i kultury XIX i XX wieku Polski południowo-wschodniej pod red. A. Meissnera i K. Szmyda.

Ponadto opublikował:

Dąb wogrodzie. Światło jako obiekt w malarstwie, Wydawnictwo UR, Rzeszów 2017. Impuls”, Kraków 2023.